З пач. ХХ стагоддзя была зробленая вялікая праца па перакладзе Святога Пісання і богаслужэння на беларускую мову – рознымі хрысціянскімі канфесіямі як у Беларусі, так і на эміграцыі. Праваслаўныя беларусы сутыкнуліся на гэтым шляху з рознымі праблемамі: занядбаны стан беларускай мовы ў беларускім грамадстве, наяўнасць вялікай колькасці разнастайных перакладаў Святога Пісання, няпэўнасць у неабходнасці богаслужбовага выкарыстання беларускай мовы, амаль поўная адсутнасць грунтоўных перакладаў на беларускую мову як працаў св. айцоў, гэтак і сучасных багасловаў.
Штомесяц публікуем анонс аб маючых адбыцца літургіях на беларускай мове ў гарадах і вёсках Беларусі. Каб сачыць за навінамі, дадавайцеся ў нашыя суполкі ў сацыяльных сетках.
У мінскім прыходзе Архангела Міхаіла, што у Сухарава, адбылася чарговая штомесячная літургія на беларускай мове. На гэты раз - у першы дзень Святой Пасхі.
Беларускамоўныя літургіі служацца раз на месяц ў гэтым храме з мінулага году па блаславенню мітрапаліта Мінскага і Заслаўскага Паўла.
У сакавіку споўніўся год, як у мінскім праваслаўным прыходзе Архангела Міхаіла рэгулярна, раз у месяц, па нядзельных днях служыцца Боская Літургія на беларускай мове. Апошняя з такіх службаў прайшла 27 сакавіка.
13 кастрычніка 2015 ў акадэмічным храме Свяціцеля Кірылы Тураўскага ўпершыню была здзейсненая Боская літургія на беларускай мове. Па благаславенню рэктара Мінскай духоўнай акадэміі архімандрыта Сергія (Акімава) набажэнства здзейсніў студэнт 1-га курсу аспірантуры МінДА протаіерэй Яўген Грамыка.
Восем стагодзьдзяў стаіць на стромым беразе Нёмана гарадзенская Калоская царква. Чым сёньня жыве старажытны храм? Як часта гучыць у ім беларуская мова? Куды зьнік старажытны абраз Маці Божай Калоскай? Госьцем перадачы — настаяцель Каложы протаіерэй Аляксандар Балоньнікаў.
Як раз перад святам Тройцы трапілася мне на вочы публікацыя аб гэтым свяце, які, як вядома, мае народную назву Семуха. І вось, аказваецца, што гэта за свята:
Сёмуха — нядзеля, якою завяршаецца сёмы тыдзень пасля Вялікадня, гэта старажытнае земляробчае свята славянскіх народаў. У аснове свята — культ зеляніны (заканчэнне веснавых палявых работ), шлюбу і продкаў. Лакальная назва свята – Зелянец («На Зелянец вясны канец»).
У Лондане на 89-м годзе жыцця памёр выбітны дзеяч беларускай эміграцыі і святар, апостальскі адміністратар для гэка-каталікоў замежжа Аляксандр Надсан. Вельмі вядомы перакладамі багаслужэння на беларускую мову.
На мінскім прыходзеі Архангела Міхаіла ў царкве святой Ксеніі Пецярбургскай прайшла чарговая, ужо другая літургія на беларускай мове. Яе ўнікальнасць у тым, што гэта першая беларускамоўная літургія ў Мінску ў першы дзень Пасхі.
Помню, когда мы жили в западной Канаде. Был еще мальчиком, но уже бацько говорил мне, что мы на самом деле не русские, а белорусы. Дело в том, что мои родители, Яков и Евгения Репецкие, родились в западной Беларуси, когда эта территория находилась под управлением Царской России. Пришла Первая Мировая война и семьи родителей вдруг ринулись вглубь России и там прожили некоторое время; только после окончания войны они вернулись к своим белорусским деревушкам. Вернулись домой, и пребыв в родную деревню, узнали, что их территория сейчас под контролем Польских властей.
(дапаўненьні выдзеленыя зялёным фонам, выпраўленьні - чырвоным шрыфтам)
Першы друк: "Наша слова", №№ 46-47/2011,
На нашу думку, дагэтуль, працуючы па асобным напрамкам, мовазнаўцы, кнігазнаўцы, філёзафы пазабываліся аб агульнае канцэпцыі вывучэньня гісторыі перакладаў Бібліі на старабеларускую мову. Па-першае, патрэба акрэсьленыя храналёгія, якая б улічвала не толькі друкаваныя творы, але і рукапісы, не толькі пераклады асобных кніг, але і фрагмэнты. Яна можа выглядаць наступнае:
1. Даскарынаўскі час – канец ХV – 1517 г.
2. Пераклады Францыска Скарыны 1517- 1525 г.г.
3. канец ХVІ – ХVІІ стагодзьдзі
4. ХVІІІ стагодзьдзе.
Характэрнай рысай рэлігійнай гісторыі беларускага народа ёсць тое, што беларусы ніколі не былі цалкам праваслаўным народам, як, напрыклад, расейцы, або цалкам каталіцкім, як, напрыклад, палякі. Беларусь заўсёды была поліканфесіянальнай краінай, на абшары якой шмат стагоддзяў узаемадзейнічалі праваслаўная і каталіцкая культурныя традыцыі, што адлюстравалася, у тым ліку, і ў беларускай тэанімічнай лексіцы, абумовіла яе варыянтнасць паводле канфесіянальнай прыналежнасці. Менавіта гэтыя, канфесіянальна маркіраваныя найменні Бога, і даследуюцца ў дадзеным артыкуле.
Калі гаварыць пра гісторыю біблейскага перакладу на ўсходнеславянскіх тэрыторыях, трэба зазначыць, што моўная і роднасна-этнічная агульнасць, якая пачала страчвацца толькі ў 11–12 стагоддзях, дазваляла нашым народам карыстацца агульнай крыніцай — царкоўна-славянскім перакладам.
З уваходжаннем у 1921 г. Заходняй Беларусі ў склад Польскай дзяржавы праваслаўная царква на гэтай тэрыторыі апынулася ў няпростай сітуацыі. У адрозненне ад Расійскай імперыі, дзе самаўладдзе абапіралася на гэты магутны дзяржаўна-ідэалагічны інстытут, у ІІ Рэчы Паспалітай, каталіцкай дзяржаве, праваслаўе вымушана было мірыцца з новай роляй канфесійнай меншасці. Адпрацаваная стагоддзямі задача ідэалагічна-патрыятычнага выхавання расійскіх грамадзян страціла свой сэнс.
З прыняццем хрысціянства на тэрыторыю Старажытнай Русі трапілі культурныя дасягненні заходніх краін. З Візантыі патокам пацяклі кнігі, якія далучалі Русь да сусветнай цывілізацыі. Гэта былі кнігі на грэчаскай, лацінскай і славянскай мовах, апошнюю мы зараз ведаем як царкоўнаславянскую.
Ідэя некантраляванага, расьліннага ўзросту мовы сягае ў натуралістычныя канцэпцыі ХІХ стагоддзя. Сёньня такое бачаньне дарэшты застарэла. Мова не расьліна, хоць, зрэшты, і расьліну можна гадаваць ды бараніць ад паразытаў, таму аддаваць яе на волю лёсу проста неразумна.
Дзякуючы айцу Аляксандру Надсану беларуская мова ўпісалася ў сям’ю сакральных моваў. Напярэдадні 50-годзьдзя сьвятарства духоўнага лідэра беларусаў замежжа піша Анатоль Сідарэвіч.
Пераклад: Міхася М. Міцкевіча
Рэдагаваньне, склад і друк – Міколы Прускага
Grand Rapids, Michigan, USA.
Пераклад: Міхася М. Міцкевіча
Рэдагаваньне, склад і друк – Міколы Прускага
Grand Rapids, Michigan, USA.